قر نهاست كه ایرانیان و بعضی اقوام دیگر ملل ، در آغاز فصل زمستان مراسمي را برپا مي‌دارند كه در ميان قوم های گوناگون، نام‌ها و انگيزه‌هاي متفاوتي دارد. در ايران و سرزمين‌هاي هم‌فرهنگ همسایه ، از اولین شب شروع زمستان با نام «شب چله» يا «شب يلدا» نام مي‌برند . به دليل دقت گاهشماري ايراني و انطباق كامل آن با تقويم طبيعي، همواره و در همه سال‌ها،شروع زمستان برابر با شامگاه سي‌ام آذرماه و بامداد يكم دي‌ماه است. هر چند امروزه برخي به اشتباه بر اين گمانند كه مراسم شب چله براي رفع شومی بلندترين شب سال برگزار مي‌شود؛ اما مي‌دانيم كه در باورهاي كهن ايراني هيچ روز و شبي،شوم و بد یمن نبوده است.. جشن شب چله، همچون بسياري از آيين‌هاي ايراني، ريشه در رويدادي كيهاني دارد.
خورشيد در حركت سالانه خود، در آخر پاييز به پايين‌ترين نقطه افق جنوب شرقي مي‌رسد كه موجب كوتاه شدن طول روز و طولانی شدن زمان تاريكي مي‌شود. اما ازاولین روز زمستان،خورشيد بار دیگر بسوي شمال شرقي باز ميگردد كه نتيجه آن افزايش روشنايي روز و كاهش شب است.در واقع در شش‌ماهه آغاز تابستان تا آغاز زمستان، در هر شبانه روز خورشيد کمی پايين‌تر از محل پيشين خود در افق طلوع مي‌كند تا سر انجام درشروع زمستان به پايين‌ترين حد جنوبي خود با فاصله 5/23 درجه از شرق يا نقطه اعتدالين برسد.و درست از این روز است که مسير جابجايي‌هاي طلوع خورشيد بر عکس شده و دوباره به سوي بالا و نقطه شروع تابستاني باز ميگردد. آغاز بازگرديدن خورشيد بسوي شمال‌شرقي و افزايش طول روز، در انديشه و باورهاي مردم باستان به عنوان زمان زايش يا تولد دو باره ی خورشيد دانسته و گرامی می داشته اند.
در گذشته،جشن هایی در اين هنگام بر پا می داشته اند.كه يكي از ان جمله جشني شبانه و بيداري تا بامداد و تماشاي طلوع خورشيد از نو متولد شده است.. جشني كه در آن، حضور كهنسالان و بزرگان خانواده، به نماد كهنسالي خورشيد در پايان پاييز بوده است، و همچنين انواع خوراکی براي بيداري درازمدت كه همچون انار و هندوانه و سنجد، به رنگ سرخ خورشيد باشند.
بسياري از اديان به شب چله مفهومي ديني دادند. در آيين ميترا ، نخستين روز زمستان به نام «خوره روز» (خورشيد روز)، روز تولد مهر و نخستين روز سال نو بشمار مي‌آمده است و امروزه كاركرد خود را در تقويم ميلادي كه ادامه گاهشماري ميترايي است و حدود چهارصد سال پس از مبدأ ميلادي به وجود آمده؛ ادامه مي‌دهد. فرقه‌هاي گوناگون مسیحیت ،با تفاوت‌هايي، زادروز مسيح را در يكي از روزهاي نزديك به شروع زمستاني مي‌دانند و همچنين جشن سال نو و كريسمس را همچون تقويم كهن سيستاني در همين هنگام برگزار مي‌كنند. به روايت بيروني، مبدأ سالشماري تقويم كهن سيستاني از آغاز زمستان بوده و جالب اينكه نام نخستين ماه سال آنان نيز «كريست» بوده است. البته نسبت دادن این موضوع به ميلاد مسيح، به قرون متأخرترباز می گردد. و پيش از آن، به نقل از ابو ریحان بیرونی در آثارالباقيه نقل :منظور از ميلاد، ميلاد مهر يا خورشيد است. نامگذاري نخستين ماه زمستان و سال نو با نام «دي» به معناي دادار/خداوند از همان باورهاي ميترايي سرچشمه مي‌گيرد.
امروزه هم مي‌توانیم زایش خورشيد را آنگونه كه پيشينيان ما به نظاره مي‌نشسته‌اند، تماشا كرد: در دوران باستان بناهايي براي سنجش رسيدن خورشيد به مواضع سالانه و استخراج تقويم ساخته مي‌شده كه يكي از مهمترين آنها چارتاقي نياسر كاشان است كه فعلاً تنها بناي سالم باقي‌مانده در اين زمينه در ايران است.
۱ نظر:
ما اینجا هندونه و تخمه و انار و برف داریم ولی کسی رو نداریم.حیف
ارسال یک نظر